Het overgrote deel van de dieren op deze planeet ziet zijn of haar ouders
nooit. En komen ze die ouders toch tegen, dan is het de vraag of ze die zullen
herkennen. Neem een schildpad, of dichter bij huis, een kikkervisje. Je bent gedropt
met een paar honderd broertjes en zusjes, en zodra je uit je ei komt, sta je er
al alleen voor. Het is de strategie van schieten met hagel, er hoeven er maar
een paar te overleven om de populatie in stand te houden. Mislukt de oogst, dan
proberen we het volgend jaar opnieuw. Dat noemen we ook wel: ‘voedselketen’. Een
andere strategie is om wat meer te investeren in wat minder exemplaren. Dat
doen de meeste zoogdieren, de naam zegt het al. In plaats van het kroost een
snoepzak met een eierschaal erom meegeven, zorgt mama zelf lange tijd voor
veiligheid en eten.
De grote investering die zoogdierenmoeders doen om het grut op eigen benen
te krijgen, maakt het belang van slagen evenredig groot. En daarom worden
moeders gedurende de zwangerschap onder de invloed van hormonen als estradiol
en oxytocine uitgerust met de sterkste sociale hechting op aarde, de
moederliefde. Deze hechting moet de goede zorg voor het kindje garanderen, maar
brengt ook risico’s met zich mee. Het maakt een kind namelijk ook kwetsbaar. En
dat zie je wanneer je de binding tussen moeder en kind verstoort. Een extreem
voorbeeld hiervan zijn de verwaarloosde kinderen in weeshuizen in Roemenië, maar
ook minder extreme gevallen van verwaarlozing, zoals een afwezige moeder, zorgt
al voor een afwijkende hersenontwikkeling. Het vergroot ook de kans om later in
je leven psychologische problemen te krijgen, of het nu depressie of
schizofrenie is, dat maakt niet eens zoveel uit. Met een kind is het dus net
als met een bouwpakket van Ikea, een verkeerde start belooft weinig goeds voor
de afloop.
Gelukkig is er bij mensen iets bijzonders gebeurd. In vergelijking met onze
medeprimaten, zijn wij een stuk flexibeler in het aangaan van sociale
verbintenissen met anderen. Dat maakt dat we de hulp van papa’s in kunnen
schakelen, en nog handiger, van opa’s, oma’s, broers en zussen. Volgens sommige
evolutiepsychologen is dit de verklaring waarom vrouwen in een menopauze terecht komen. Want waarom
zouden vrouwen door moeten leven als ze niet meer vruchtbaar zijn? Evolutionair
gezien is dat op het eerste oog een hele slechte zet. Maar als het hebben van
een oma de kans op overleven van de kleinkinderen vergroot, dan is het ineens
niet meer zo een gek idee. En nog idioter, mensen schakelen zelfs de hulp in
van buren, of andere vreemden met gek DNA, een zeldzaamheid die we bij weinig
andere dieren zien. Kortom, mensenkinderen grootbrengen hoef je niet alleen te
doen. Zoals een mooi Afrikaans spreekwoord zegt: ‘It takes a village to raise a
child’.
Voor lange tijd ging dit allemaal prima in de wereldgeschiedenis. Tot een
brutale mensaap het nodig vond om een wiel uit te vinden, en landbouw, een industriële
revolutie, en zo voorts. Want met deze ontwikkelingen kwam een eind aan het
gemeenschapsleven zoals het daarvoor bestond in groepen jagers-verzamelaars van
geschatte maxima van 150 man. Het gezinsleven verplaatste zich naar een
gebeuren achter een voordeur, en achter die voordeur kwamen steeds minder
mensen te wonen. In Nederland hebben we meer dan 7 miljoen woningen voor 16
miljoen inwoners; tel uit je verlies.
Het resultaat hiervan is dat kinderen door steeds minder mensen worden
opgevoed, en dat sociale controle drastisch is verminderd. Opvoeden is een privézaak
geworden. Maak een verkeerde opmerking tegen een moeder op het schoolplein en
je weet meteen hoe gevoelig het ligt. Als alle vaders en moeders professionele
ouders zouden zijn was dit geen enkel probleem, maar getallen wijzen uit dat
het anders ligt. De schattingen van de hoeveelheid kinderen die aan
mishandeling en/of verwaarlozing worden blootgesteld variëren van 5 tot 15procent.
We hebben het hier over meer dan een miljoen mensen in alleen Nederland. Het
klinkt mooi: ‘it takes a village to raise a child’ maar in de praktijk zou
alleen een stel liefdevolle ouders al een hele verbetering zijn.
Tegelijkertijd leven er in China naar schatting 61 miljoen kinderen die op het platteland achtergelaten zijn door hun ouders. Ouders die
in de steden proberen geld bij elkaar te schrapen in fabrieken die onder andere
goedkoop speelgoed produceren voor verveelde Europese kindjes. Zo zijn we bezig
om op wereldwijd niveau structureel miljoenen potentiele psychiatrisch patiënten
en rampenbakken van ouders te produceren. Dichter bij huis, in een der rijkste
landen ter wereld verwacht je een andere moraal. Toch predikt Den Haag weinig
anders dan verhogen van de arbeidsparticipatie van vaders en moeders, dit alles
ter groter glorie van de groeiende economie. Wat als we het omdraaien. Juist in
een van de rijkste landen ter wereld zouden we toch met minder groei moeten
kunnen, waarmee we de vrijheid kopen om wat meer te kunnen lanterfanten met de
volgende generatie. Ik gok dat de volgende generatie meer is gebaat bij
aanwezige ouders dan bij stijgende rentepercentages. Spreek voor uzelf zou ik
zeggen, en kies maar wat je als kind liever had gehad. Maar goed, in Den Haag
zal het weinig mensen beroeren, althans, dat lijkt me stug, met een vrijgezel
aan het stuur, die nog nooit een snotvlek aan zijn versgeperste pantalon heeft
gehad.
misschien één keer dan.. ©ANP
